زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

ابوعلی بصیر





ابوعلی فضل بن جعفر بن فضل انباری (پیش از ۱۶۰ ـ پس از ۲۵۲ق)، معروف به ابوعلی بصیر،شاعری بلیغ، فصیح، حاضرجواب و نویسنده‌ای چیره‌دست بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوعلی فضل بن جعفر بن فضل بن یونس انباری نخعی کوفی، معروف به ابوعلی بصیر، نیاکان وی ایرانی و از مردم انبار بودند، سپس به کوفه رفته و در میان قبیله یمنی نخع ساکن شدند و نسبت «ولاء» با آنان برقرار ساختند. ولادت فضل پیش از سال ۱۶۰ق و احتمالا در کوفه بود
[۲] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۳۰-۳۱.
و همان‌جا رشد کرد.
[۳] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۴، ص۱۰۰.
در خردسالی پدر را از دست داد و از همان دوران به شعر روی آورد.
[۴] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۳، ص۱۸۰-۱۸۱.
در محفل ادیبان، نحویان، زبان‌شناسان و مجالس درس آنان که البته در کوفه آن روزگار فراوان بود، دانش آموخت. ابوعلی علاوه بر اینکه شاعری بلیغ، فصیح و حاضرجواب بود، نویسنده‌ای چیره‌دست به‌شمار می‌رفت و دارای نامه‌ها و مکاتبات بسیاری بوده که مشهور است.
[۶] عباسی، عبدالله بن معتز، طبقات الشعراء، ص۳۹۷-۳۹۸.


۲ - مدح خلفای عباسی



وی به سال ۲۲۱ق شهر سامرا را برای زندگی برگزید و در آنجا معتصم عباسی (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ق) و خلفای پس از او، صاحب منصبان و امیران لشکری را مدح گفت. همچنین درباره به خلافت رسیدن معتز عباسی (خلافت ۲۵۱-۲۵۵ق) اشعاری سرود.
[۸] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۱۶۹.


۳ - هجو و هزل‌گویی



وی با شاعر معروف، ابوالعیناء محمد بن قاسم بن خلاء به هجو کردن یکدیگر پرداخته و نامه‌نگاری‌های جالبی که در آنها اشعاری نیز به کار رفته، داشته‌اند. ابوعلی عضو گروهی بود که به هزل‌گویی و هرزه درآیی شهرت داشتند، چنان که گفته‌اند: در عیاشی و هرزگی از هیچ‌کس و هیچ چیز پروا نداشت و گاه در می‌گساری چنان زیاده‌روی می‌کرد که اختیار از کف می‌داد.
[۱۱] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۳۰-۳۱.


۴ - اعتقادات



او با اینکه نابینا و به عباسیان وابسته بود، گرایش‌های شیعی نیز از خود نشان می‌داد و به شفاعت اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و اصل تبری و تولی ایمان داشت.

۵ - تالیفات



از وی دو اثر به نام‌های کتاب رسائل و دیوان شعر بر جای مانده است. به نوشته ابن ندیم، دیوان شعر او دارای پنجاه برگ بوده است.

۶ - وفات



بصیر‌ اندکی قبل از مرگ، عقلش را به‌خاطر مرض سوداء از دست داد و در سال ۲۵۱ق یا پس از آن در سامرا درگذشت. برخی متاخران تاریخ وفاتش را در سال ۲۵۵ یا پس از سال ۲۵۸ق ذکر کرده‌اند.
[۱۸] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۲۹.
[۲۵] جمعی از نویسندگان، دائرة المعارف الاسلامیه، ج۳، ص۶۷۴.
[۳۲] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۲، ص۳۶.


۷ - پانویس


 
۱. مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۲۶.    
۲. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۳۰-۳۱.
۳. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۴، ص۱۰۰.
۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۱۳، ص۱۸۰-۱۸۱.
۵. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۵۵.    
۶. عباسی، عبدالله بن معتز، طبقات الشعراء، ص۳۹۷-۳۹۸.
۷. مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۲۶.    
۸. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۱۶۹.
۹. مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۲۶.    
۱۰. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۵۵.    
۱۱. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۳۰-۳۱.
۱۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۴۳۸.    
۱۳. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۵۵.    
۱۴. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۰۲.    
۱۵. صفدی، خلیل بن ایبک، نکت الهمیان، ص۲۱۰.    
۱۶. مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۲۲۶.    
۱۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۴۷.    
۱۸. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۲۹.
۱۹. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص۱۵۲.    
۲۰. بکری‌ اندلسی، عبدالله بن عبدالعزیز، سمط اللآلی، ص۲۷۶.    
۲۱. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۰، ص۳۸۸.    
۲۲. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۳، ص۲۹.    
۲۳. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۵۳.    
۲۴. نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب، ج۳، ص۹۳.    
۲۵. جمعی از نویسندگان، دائرة المعارف الاسلامیه، ج۳، ص۶۷۴.
۲۶. قلقشندی، احمد بن علی، صبح الاعشی، ج۹، ص۱۶۷.    
۲۷. قلقشندی، احمد بن علی، صبح الاعشی، ج۹، ص۲۱۷.    
۲۸. ثعالبی، عبدالملک بن محمد، التمثیل المحاضرة، ص۹۱.    
۲۹. یغموری، یوسف بن احمد، نور القبس، ص۸۱.    
۳۰. یغموری، یوسف بن احمد، نور القبس، ص۱۱۸.    
۳۱. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۴۳.    
۳۲. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۲، ص۳۶.
۳۳. قالی، اسماعیل بن قاسم، الامالی، ج۱، ص۸۵.    
۳۴. زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار، ج۵، ص۴۰.    
۳۵. حصری قیروانی، ابراهیم بن علی، زهر الاداب، ج۲، ص۳۷۴.    


۸ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۰۶، برگرفته از مقاله «فضل انباری».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.